بعضی از خواب ها چنان طبیعی هستند که از نظر واقعی بودن مثل دنیای بیداری به نظر می رسند. محققان امیدوارند با کار روی چنین خوابهای روشنی راههای مقابله با کابوس های شبانه را پیدا کنند چون کسی که می داند دارد خواب می بیند می تواند به اراده خود در آن دخل و تصرف کند و تغییرش دهد. مقابله با کابوس های شبانه فقط یکی از امتیازات رویای روشن است. علاوه بر آن از این پدیده در فعالیت های ورزشی حرفه ای و در یادگیری مهارت های جدید نیز استفاده می شود.
یکی از راههای تبدیل خواب معمولی به خواب شفاف تمرین ارزیابی واقعیت (۱) است که به دسته روش های خواب آغاز تعلق دارد. روش های خواب اغاز به روش هایی گفته می شوند که فرد سعی می کند با انجام آنها خواب معمولی را تبدیل به خواب روشن کند. این روش ظاهرا اولین بار توسط پاول تولای (۲) روانشناس و محقق ورزش های حرفه ای مطرح شد. پاول در ابتدا می خواست بداند که آیا خوابهای ما سیاه و سفید یا رنگی ست. او نمی توانست در این باره اظهار نظر قطعی کند چون می دانست به مجرد اینکه بیدار می شویم و خواب هایمان را به یاد می آوریم ضمیر آگاه ما ممکن است متن و محتوای خواب را دستکاری کند. تنها راهی که به نظرش رسید این بود که در حین خواب دیدن آگاه شود که دارد خواب می بیند. برای این کار او از استعداد پرسش گری ذهن استفاده کرد. ذهن پرسش گر در مقابل هر چیزی هر چقدر هم معمولی و پیش پا افتاده باشد علامت سوال قرار می دهد. تصور او این بود که اگر این قابلیت ذهنی را تقویت کرده و سپس آن را به رویا منتقل کند، ذهن پرسش گرش در میانه خواب آگاه می شود که دارد خواب می بیند. 
روشی که او برای انتقال ذهن پرسش گر به رویا انجام داد عبارت بود از به چالش کشیدن یا ارزیابی واقعیت. او هر روز در مواقع بیداری از خود سوال می کرد که خواب است یا بیدار. و سپس با نگاه به اطراف و لمس واقعیت برای خودش ثابت می کرد که بیدار است. بعد از مدتی ذهن پرسش گرش همین سوال را در خواب مطرح کرد و به مجرد طرح سوال او دانست که دارد خواب می بیند. نتیجه اش رویایی شفاف و روشن و زنده بود که از نظر سرزندگی با واقعیت فرقی نداشت. با تکرار این رویاهای آگاهانه او تصمیم گرفت درباره زوایای مختلف رویای روشن و اثرات آن بر ورزش تحقیق کند و در ادامه نتایج تحقیقات و تجربیات خود را طی مقاله های ارزنده ای منتشر کرد.
ارزیابی واقعیت با ذهن انتقادی یا پرسش گر انجام می گیرد. تمرین از آنجا شروع می شود که شخص از خود می پرسد خواب است یا بیدار؟ بعد سعی می کند با ارزیابی واقعیت به خود ثابت کند که خواب نمی بیند. مثلا به صحنه ای که جلو چشمهایش هست نگاه می کند بعد یک لحظه چشمهایش را می بندد و دوباره نگاه می کند چون صحنه هیچ تغییری نکرده نتیجه می گیرد که بیدار است. یا با پا به زمین فشار می آورد و سفتی آن را لمس می کند. در خواب صحنه ها در یک چشم به هم زدن عوض می شوند و زمین ممکن است سفتی خود را از دست بدهد.
پاول تولای توضیح می دهد که برای رسیدن به نتیجه ای ملموس، روش ارزیابی واقعیت را روزانه هفت یا هشت بار باید انجام داد. او می نویسد که با به کار گیری این روش بعد از حدود دو ماه توانسته خواب روشن ببیند.
ذهن انتقادی یا پرسش گر با طرح سوالاتی در رابطه با ارزیابی واقعیت صاحب خودش را خودآگاه می کند. به مجرد اینکه فرد خواب یا بیداری خود را زیر سوال می برد خودآگاه می شود. اما خودآگاهی در موقع بیداری با خودآگاهی در موقع خواب تفاوت هایی دارد. خودآگاهی در بیداری بیشتر با عقلانیت و منطق مخلوط است و خودآگاهی در خواب بیشتر با احساس و عاطفه و هیجان سرو کار دارد. این دومی را در اصطلاح خودآگاهی رویا یا آگاهی رویا می نامند و کسانی که با خواب روشن درگیر هستند همواره دنبال روش هایی برای تقویت خودآگاهی رویا می گردند. ارزیابی واقعیت یکی از این روش هاست.
نکته مهمی که در حین اجرای این روش باید در نظر گرفت این است که ارزیابی واقعیت بعد از مدتی تبدیل به روندی اتوماتیک در بیداری نشود. چون هر چیزی که بدن آن را اتوماتیک انجام دهد از خودآگاهی تهی می شود در حالی که هدف این تمرین ایجاد خودآگاهی ست. شخص با هر ارزیابی واقعیت لحظه ای خودآگاه می شود و همین جرقه خودآگاهی ست که بعدا در خواب ذهن را بیدار می کند در حالی که بدن خوابیده است.
۱٫ Reality Check
۲٫ Paul Tholey ۱۴٫ März 1937 in St. Wendel; † ۷٫ Dezember 1998 in Bad Vilbel
عالي بود
فکر میکنی عالی بود . منم اول همین فکر رو میکردم . ولی بعد از دوماه بازم جواب نداد .
انگار توی خواب آلزایمر می گیری !!
بهترین روش ها ، روش های تلقینی هستن ……..
سلام
اگه روزی ۱۸ بار انجام بدیم بعد از چند روز خواب روشن میبینیم؟
راستی آقای دهقانی سایتتون عالیه.
تا حالا ندیدم هیچ جای سایتتون بخواین مردمو فریب بدین یا پولی از این طریق دربیارین.
امیدوارم در زندگی همیشه موفق و پیروز باشید. ممنون
اینکه چند بار انجام دهید مهم نیست بلکه کیفیت تمرین واینکه در لحظه انجام تمرین تا چه اندازه هوشیار و خودآگاه هستید مهم است. معمولا بسته به روش زندگی و میزان نگرانی های روزمره، اگر تمرین را بدون شکستگی انجام دهید بعد از دو هفته تا دو ماه باید جواب بگیرید. (پیش فرضمان اینست که تمرین کننده به مواد مخدر یا الکل معتاد نباشد).
سلام آقای دهقانی سایتتون حرف نداره من با مطالب شما به متافیزیک علاقه مند شدم الانم میخوام این درس رو تو دانشگاه ادامه بدم از خدا ممنونم که شما رو سر راهم قرار داد….