شاید شما هم از نگاه کردن به گربه ای که در حال چرت زدن یا خوابیدن هست احساس آرامش کنید اما اندام های داخلی جسم گربه در همان حال که خوابیده نه تنها آرام نیستند بلکه درگیر فعالیت های مختلفی برای بازسازی جسمش هستند. در مورد انسان هم همینطور است و کسی که می خوابد بر خلاف آن چه که به نظر می رسد مشغول فعالیت های غیر ارادی گوناگونی ست که بر جسم و ذهن او اثر می گذارند. 
هر چرخه خواب متشکل از چهار مرحله است و بین نود تا صد و ده دقیقه طول می کشد. هر خواب شبانه از چهار تا شش چرخه تشکیل شده. (قبلا محققان هر چرخه را به پنج مرحله تقسیم می کردند)
توضیح مراحل یک چرخه خواب:
مرحله اول : این مرحله حالت گذار از بیداری به خواب است. در این مرحله امواج مغزی که معمولا فرکانس بالایی دارند به امواج آرامی با فرکانس شش تا هشت دور بر ثانیه تبدیل می شوند و شخص را خواب آلود می کنند. حرکات چشم آهسته می شوند. شخص صداهای اطراف را می شنود و کمی هوشیار است. ماهیچه ها شل می شوند و اتفاقاتی که در طول روز رخ داده شخص را مشغول می کنند. در طول این مرحله بعد از حدود پنج تا ده دقیقه تصویرهایی جلوی چشم ظاهر می شوند که بعضی وقت ها خیلی روشن هستند. این تصویرها را اصطلاحا تصاویر هیپناگوژیک یا توهم گونه می نامند که با استفاده از آنها می توان مستقیما به خواب آگاهانه وارد شد.
مرحله دوم یا خواب سبک: امواج مغزی باز هم ضعیفتر می شوند اما در بین آنها گاهی هم مغز شروع به تولید امواج منظم و سریعی می کند که اصطلاحا دوک های خواب نامیده می شوند. همچنین مغز در این مرحله به صداهای ناگهانی محیط یا محرک های درونی مثل گرفتگی یا خواب رفتگی ماهیچه ها واکنش نشان می دهد و شخص را می توان به راحتی از خواب بیدار کرد.
مرحله سوم یا خواب سنگین: بعضی از محققان این مرحله را به دو قسمت تقسیم کرده و کلا یک سیکل خواب را شامل پنج مرحله می دانند. در خواب سنگین یا خواب دلتا فشار خون و دمای بدن کم می شوند. خواب گردی یا حرف زدن در خواب هم در این مرحله نمود پیدا می کنند. بیدار کردن شخص آسان نیست و اگر هم بیدارش کنیم تا مدتی گیج است. در این مرحله فرکانس امواج مغزی بین ۰٫۱ تا ۴ سیکل بر ثانیه است که اصطلاحا امواج دلتا نامیده می شوند.
تکرار مرحله دوم و سوم: بعد از اتمام مرحله سوم مرحله دوم یا خواب سبک دوباره شروع شده و شخص دوباره به خواب عمیق می رود. این مورد ممکن است در اواخر شب یا هرچه به صبح نزدیکتر می شویم کوتاه تر شود یا اصلا پیش نیاید. 
خواب رم (۱): در انتهای هر چرخه، خواب رم شروع می شود که مشخصه اصلی آن حرکات سریع چشم است. این حرکات سریع را می شود در فردی که خوابیده به وضوح مشاهده کرد. در این مرحله اگر شخص بیدار شود بهتر می تواند رویایش را شرح دهد. مرحله رم حدود بیست تا بیست و پنج در صد از کل خواب را تشکیل می دهد. گفته می شود که در سایر مراحل خواب هم شخص رویا می بیند ولی بعد از بیداری قادر نیست رویایش را به خاطر آورد. بیشتر رویاهایی که به خاطر می آوریم مربوط به مرحله رم هستند. تحقیقاتی که در آزمایشگاههای خواب درباره خواب روشن انجام می گیرد عموما بر خواب رم متمرکز است و بیشتر وقت ها خواب روشن در همین مرحله پیش می آید. البته در یکی از روش های خواب روشن به نام یوگای رویا هدف نهایی ایجاد خواب آگاهانه بدون رویا دیدن است که تمرینات آن از مرحله رم شروع شده و در انتها منجر به خودآگاهی در خواب عمیق می شود.
خواب رم خواب پارادوکسی یا متناقض هم نامیده می شود چون در این مرحله در حالی که شخص خوابیده اما فعالیت مغزش شبیه حالت بیداری ست. امواج مغزی هم شبیه مرحله اول خواب یا شبیه حالت بیداری هستند. در خلال خواب رم ضربان قلب و تنفس مثل موقع بیداری سریع و نامنظمند اما بدن شل و بی حرکت است. معمولا بعد از نود دقیقه خوابیدن به مرحله خواب رم وارد می شویم که در چرخه اول حدودا ده تا پانزده دقیقه طول می کشد اما در چرخه های بعدی و هرچه که به صبح نزدیکتر می شویم مدت آن طولانی تر می شود. هر فردی در طول خواب شبانه به طور متوسط بین نود تا صد و بیست دقیقه در خواب رم سر می کند.
چرخه خواب در انتهای خواب رم به پایان می رسد و شخص تا شروع چرخه بعدی یکی دو دقیقه بیدار می شود اما این بیداری را به یاد نمی آورد مگر اینکه سر و صدا های دور و برش زیاد باشند.
- ۱. Rapid Eye Movement = REM
